tg-me.com/anqanotes/728
Last Update:
🔍 کتابِ مستطابِ گاو: برگی نو در مطالعاتِ نسخه‌شناختیِ متونِ قرآنیِ آغازین
✨ تازه‌های نشر | معرفی کتاب
📌 معرفی کتاب «کتابِ گاو: یک مصحفِ قرآنیِ آغازین بر روی پاپیروس (پ. هامب. عرب. ۶۸)» تصحیح مَتیو تیریر و نَعیم فَنتیخِم
📜 فرسته‌ی ۳ از ۸: اهمیت جغرافیایی، ویژگی‌های ظاهری، و رسم‌الخطِ نسخه
🔻 منابع اسلامی در مورد تاریخ جمع آوری قرآن و تدوین آن به شکل یک متن، و همچنین انتشار آن در سراسر سرزمین عربستان مطالبی نقل کرده‌اند. بر اساس مشهورترین روایت، مصحفِ عثمان به کوفه، بصره، و دمشق فرستاده شده اما به فُسطاط فرستاده نشد (شهری که عمرو بن العاص پس از فتح مصر در نزدیکی قاهره‌ی قدیم ساخت و مرکز فرماندهی مسلمانان در مصر شد و هم‌اکنون بخشی از شهر قاهره است). فقط یعقوبیِ مورخ است که ادعا میکند مصحف عثمان به دو استان دیگر در سرزمین‌های فتح‌شده نیز فرستاده شده بودند: مصر و جزیره (جزیره به سرزمین‌هایی از عراقِ عرب اشاره میکند که میان دو آبِ رودخانه‌های دجله و فرات واقع می‌شدند و از همین رو جزیره خوانده می‌شدند). بنابراین، تاریخ قرآن در مصر نسبت به مناطق دیگر بسیار کمتر شناخته شده است. اطلاعات اندکی که در این زمینه وجود دارد مربوط به این فرض است که مصحف عبدالله بن عمرو بن العاص (میان سال‌های ۶۳ تا ۷۷ هجری) احتمالا به فُسطاط در مصر راه یافته است. به علاوه، روایت دیگری از ابن یونُس الصَّدَفی المِصری (درگذشت ۳۴۷ هجری) وجود دارد که ادعا میکند مصحفی را بررسی کرده که متعلق به حاکم مصر، عُقبة بن عامر الجُهَنی (درگذشت ۵۸ هجری) بوده است.
🔻 سنت اسلامی از زمان فرمانروایی عبدالعزیز بن مروان نگاه دقیق‌تری به موضوع تاریخ قرآن در دره‌ی رود نیل در مصر دارد. در آن زمان حاکم عراق، حجّاج بن یوسف (درگذشت ۹۵ هجری) ظاهرا یک مصحف جدید به فُسطاط می‌فرستد. با این حال، اطلاعات بسیار اندکی درباره‌ی تاریخ انتشار قرآن در مصر در میان منابع اسلامی و نوشتارگان دیگر وجود دارد. از همین رو، نسخه‌ی «پ. هامب. عرب. ۶۸» و اطلاعات به‌دست‌آمده از آن سنگ بنایی در مطالعات نسخه‌شناسی قرآن در مصر خواهد بود.
🔻 نسخه‌ی خطی «پ. هامب. عرب. ۶۸» کراسه‌ای (Quire) است شامل هفت برگ از پاپیروس تیره که بخشی از متن قرآن در تاریخ نامعلومی بر روی آن استنساخ شده است. هفت دو‌برگی (Bifolio) که در مجموع بیست و هشت صفحه می‌شوند، از نسخه‌ی اولیه بر جای مانده است. نسخه‌ی خطی شامل سوره‌ی بقره از قرآنِ کنونی است که به غیر از آیه‌های ۱ تا ۲۱ باقی سوره را در خود دارد. با توجه به فقدان ۲۱ آیه‌ی آغازینِ سوره، باید گفت این کراسه دست‌کم یک برگ بیش از تعداد برگه‌های برجای مانده‌ی کنونی داشته است که می‌توانسته ۲۱ آیه‌ی ابتدایی مفقود‌شده را در خود جای بدهد.
🔻 وجود حواشیِ خالی در قسمت بالا، پایین، و بیرونیِ متنِ نگاشته شده بر روی کاغذ پاپیروسی در این نسخه فرضِ نگارش نسخه پس از زمان عبدالملک را تقویت میکند؛ چراکه، بنابر نظر دِروش، نسخه‌هایی که با آن خطی نوشته می‌شده‌اند که امروزه با نام «خط حجازی» شناخته می‌شوند معمولاً فاقد حاشیه بوده‌اند و حواشی در نسخه‌ها پس از اصلاحاتِ حجاج بن یوسف در زمان خلیفه عبدالملک بن مروان ایجاد شد. با این حال نتایج دِروش ممکن است در مورد نسخه‌های خطی ثبت‌شده بر روی پاپیروس، به دلیل قابلیّتِ شکنندگی بالای آنها و عدم امکان حفظِ حواشی، صدق نکند.
🔻 این سوره به دستِ کاتبی باتجربه و با استفاده از قلمی نسبتاً خوب کتابت شده است. خط نسخه منظم و روان است و تضادی بین ضربِ‌قلم‌های قوی و ضعیف نشان می‌دهد. الف‌ها به‌طور کلی انحناء دارند و با زاویه ۱۵ تا ۲۵ درجه از حالت عمودی به سمت راست متمایل می‌شوند. بسیاری از ویژگی‌های این خط، به‌ویژه ظاهر باریک و متمایل‌به‌راستِ بسیاری از حروف، از ویژگی‌های «سبک حجازیِ سوم» است.
🖋 کوثر میررضی
@anqanotes
ادامه در 👇
BY عنقاء
Warning: Undefined variable $i in /var/www/tg-me/post.php on line 280
Share with your friend now:
tg-me.com/anqanotes/728