Pul-kredit tizimi haqida
Normal faoliyat ko'rsatuvchi monetar tizim kamida ikkita zarur xususiyatga ega bo'lishi kerak:
1. Milliy valyuta o'zininig ikki - o'lchov birligi ( a unit of account) va ayirboshlash/to'lov vositasi funksiyasini bir paytda bajarishi kerak;
2. Ishonch. Pul tizimiga ishonch.
Afsuski, xuddi o'rta asrlarda bo'lgani kabi har ikki yuqoridagi zaruriy shart bizda bajarilmaydi.
So'm to'lov vositasi funksiyasini qisman bajarsada, o'lchov birligi funksiyasini yo'qotganiga ancha bo'lgan.
Ishonchning yo'qolishi ham aynan surunkali inflyatsiya va devalvatsiyaning hosilasi.
Umuman, "ishonch" bu fundamental xususiyat. Milliy valyuta shunchaki instrument emas, balki ijtimoiy institut, qurilma.
Milliy valyuta keng ishlatilishi, transaksiyalar amalga oshirilishi, shartnomalar bajarilishi va eng muhimi barcha iqtisodiy sub'ektlar shunga ishonishi uchun jamiyat uchun institutsional infrastruktura zarur.
Ishonchni yaratish esa eng murakkab vazifa va yolg'iz MBning bunga kuchi yetmaydi.
Yuqoridagi ikkita holatni tiklamay turib boshqa vazifalarni amalga oshirish xususan inflyatsiyani jilovlashni imkoni yo'q. Umuman, buni eplay olishimizga menda ham ishonch yo'q.
Normal faoliyat ko'rsatuvchi monetar tizim kamida ikkita zarur xususiyatga ega bo'lishi kerak:
1. Milliy valyuta o'zininig ikki - o'lchov birligi ( a unit of account) va ayirboshlash/to'lov vositasi funksiyasini bir paytda bajarishi kerak;
2. Ishonch. Pul tizimiga ishonch.
Afsuski, xuddi o'rta asrlarda bo'lgani kabi har ikki yuqoridagi zaruriy shart bizda bajarilmaydi.
So'm to'lov vositasi funksiyasini qisman bajarsada, o'lchov birligi funksiyasini yo'qotganiga ancha bo'lgan.
Ishonchning yo'qolishi ham aynan surunkali inflyatsiya va devalvatsiyaning hosilasi.
Umuman, "ishonch" bu fundamental xususiyat. Milliy valyuta shunchaki instrument emas, balki ijtimoiy institut, qurilma.
Milliy valyuta keng ishlatilishi, transaksiyalar amalga oshirilishi, shartnomalar bajarilishi va eng muhimi barcha iqtisodiy sub'ektlar shunga ishonishi uchun jamiyat uchun institutsional infrastruktura zarur.
Ishonchni yaratish esa eng murakkab vazifa va yolg'iz MBning bunga kuchi yetmaydi.
Yuqoridagi ikkita holatni tiklamay turib boshqa vazifalarni amalga oshirish xususan inflyatsiyani jilovlashni imkoni yo'q. Umuman, buni eplay olishimizga menda ham ishonch yo'q.
Markaziy bankning bugungi axboroti haqida 2 sentlik fikrlar:
Yaxshi tomoni, regulyator har holda kommunikatsiya degan juda kuchli quroli borligini eslab qoldi.
Shu o'rinda regulyatorlar uchun oltin qoida mavjud: 99 foiz kommunikatsiya, 1 foiz siyosat. Bizda teskarisi amal qilayotganday edi.
Bevosita qaror mazmuni haqida gap ketganda tabiiy savol tug'iladi: MB qabul qilgan chora to'g'ri bo'ldimi?
Tushunishimcha, MB tomonidan valyutani qo'yib yuborish so'nggi chora sifatida qabul qilingan.
Biroq, uzoq muddatda bu qaror maqbul emas (tepadagi postda tushuntirilgan).
Avvalambor, MB aniqlab olishi kerak: bugunda MB erishmoqchi bo'lgan asosiy target nima? Menimcha, inflyatsiya suratini pasaytirish va narxlar barqarorligini ta'minlash bo'lishi kerak...
Negadur, valyuta kursi haqida gapirilganda juda ko'p bozor narxi, mexanizmi haqida bong uramiz. Aslida esa bozor mexanizmining eng muhim elementi bu narxlar barqarorligi. Narxlarning eng muhim funksiyasi bozorda qaysi tovarni ishlab chiqarish zarurligi haqida signal beradi, yuqori inflyatsiya sharoitida esa buni aniqlash mushkul. Ma'lum bir tovar narxi boshqa tovarga nisbatan o'zgarmoqdami yoki inflyatsiya tufaylimi?
Shuning uchun, hozir barcha iqtisodiy kompleks idoralari qilishi kerak bo'lgan eng muhim ish bu narxlarning barqarorligiga erishish, ya'ni inflyatsiyani birlik raqamga tushirish. Bunda ayni damda MB qilishi mumkin bo'lgan yagona ish - valyutani barqarorligini ta'minlash. Zero, qonun bilan MBka yuklatilgan bosh mandat bu milliy valyuta barqarorligini ta'minlash. Tochka!
Yaxshi tomoni, regulyator har holda kommunikatsiya degan juda kuchli quroli borligini eslab qoldi.
Shu o'rinda regulyatorlar uchun oltin qoida mavjud: 99 foiz kommunikatsiya, 1 foiz siyosat. Bizda teskarisi amal qilayotganday edi.
Bevosita qaror mazmuni haqida gap ketganda tabiiy savol tug'iladi: MB qabul qilgan chora to'g'ri bo'ldimi?
Tushunishimcha, MB tomonidan valyutani qo'yib yuborish so'nggi chora sifatida qabul qilingan.
Biroq, uzoq muddatda bu qaror maqbul emas (tepadagi postda tushuntirilgan).
Avvalambor, MB aniqlab olishi kerak: bugunda MB erishmoqchi bo'lgan asosiy target nima? Menimcha, inflyatsiya suratini pasaytirish va narxlar barqarorligini ta'minlash bo'lishi kerak...
Negadur, valyuta kursi haqida gapirilganda juda ko'p bozor narxi, mexanizmi haqida bong uramiz. Aslida esa bozor mexanizmining eng muhim elementi bu narxlar barqarorligi. Narxlarning eng muhim funksiyasi bozorda qaysi tovarni ishlab chiqarish zarurligi haqida signal beradi, yuqori inflyatsiya sharoitida esa buni aniqlash mushkul. Ma'lum bir tovar narxi boshqa tovarga nisbatan o'zgarmoqdami yoki inflyatsiya tufaylimi?
Shuning uchun, hozir barcha iqtisodiy kompleks idoralari qilishi kerak bo'lgan eng muhim ish bu narxlarning barqarorligiga erishish, ya'ni inflyatsiyani birlik raqamga tushirish. Bunda ayni damda MB qilishi mumkin bo'lgan yagona ish - valyutani barqarorligini ta'minlash. Zero, qonun bilan MBka yuklatilgan bosh mandat bu milliy valyuta barqarorligini ta'minlash. Tochka!
Devalvatsiya va narx-navo haqida
Markaziy bank raisining kechagi nutqidan:
"1 foiz devalvatsiya inflyatsiya suratini 0.4 punktga oshiradi".
Nazarimda, bu bo'g'liqlik undan ham yuqoridek.
Nega devalvatsiya bilan inflyatsiya o'rtasidagi bunday yuqori bog'liqlik mavjud?
Birinchidan, bizdagi import tovarlarning katta qismini iste'mol tovarlari tashkil etadi.
Devalvatsiya narxlarning o'sishida yoki importyor sotuvchilarning foydasining kamayishida aks etishi kerak.
Nima deb o'ylaysiz bizda asosan qaysi biri sodir bo'ladi? Menimcha, ko'proq birinchisi.
Ikkinchidan, devalvatsiyaning narxlar o'sishiga ta'siri bilvosita ish haqi orqali ham sodir bo'lishi mumkin. Devalvatsiya va narx-navoning o'sishi ish haqining hozirgi holatiga bosim o'tkazmasdan qolmaydi. Natijada iqtisodiyot "vicious cycle" ga kirib qoladi. Narxlar oshishi, ish haqining ko'tarilishi va yana narxlarning oshishi.
Nima qilish kerak? Dollarga import uchun zarur bo'ladigan talabdan tashqari ehtiyojni pasaytirish zarur. Bu esa qayta-qayta aytganimizdek so'mni barqarorligini ta'minlashni taqozo etadi.
Markaziy bank raisining kechagi nutqidan:
"1 foiz devalvatsiya inflyatsiya suratini 0.4 punktga oshiradi".
Nazarimda, bu bo'g'liqlik undan ham yuqoridek.
Nega devalvatsiya bilan inflyatsiya o'rtasidagi bunday yuqori bog'liqlik mavjud?
Birinchidan, bizdagi import tovarlarning katta qismini iste'mol tovarlari tashkil etadi.
Devalvatsiya narxlarning o'sishida yoki importyor sotuvchilarning foydasining kamayishida aks etishi kerak.
Nima deb o'ylaysiz bizda asosan qaysi biri sodir bo'ladi? Menimcha, ko'proq birinchisi.
Ikkinchidan, devalvatsiyaning narxlar o'sishiga ta'siri bilvosita ish haqi orqali ham sodir bo'lishi mumkin. Devalvatsiya va narx-navoning o'sishi ish haqining hozirgi holatiga bosim o'tkazmasdan qolmaydi. Natijada iqtisodiyot "vicious cycle" ga kirib qoladi. Narxlar oshishi, ish haqining ko'tarilishi va yana narxlarning oshishi.
Nima qilish kerak? Dollarga import uchun zarur bo'ladigan talabdan tashqari ehtiyojni pasaytirish zarur. Bu esa qayta-qayta aytganimizdek so'mni barqarorligini ta'minlashni taqozo etadi.
Макроиқтисодиётдаги энг муҳим “nonsense”
Пулни ҳаммамиз яхши кўрамиз. Ҳеч ўйлаб кўрганмисиз иқтисодиётда пул қандай яралиши ҳақида? Пулнинг пайдо бўлиши шу даражада “ажойиб” жараёнки, ҳаттоки бу билан боғлиқ нафақат оддий одамларда, балки макроиқтисодчилар, банкирлар, ва умуман пул-кредит тизими билан бевосита боғлиқ бўлганларда ҳам турли хил “мифлар” мавжуд. Келинг, қуйида шу жараённи тушунишга ҳаракат қилсак:
https://telegra.ph/Makroi%D2%9Btisodiyotdagi-ehng-mu%D2%B3im-nonsense-08-28
Пулни ҳаммамиз яхши кўрамиз. Ҳеч ўйлаб кўрганмисиз иқтисодиётда пул қандай яралиши ҳақида? Пулнинг пайдо бўлиши шу даражада “ажойиб” жараёнки, ҳаттоки бу билан боғлиқ нафақат оддий одамларда, балки макроиқтисодчилар, банкирлар, ва умуман пул-кредит тизими билан бевосита боғлиқ бўлганларда ҳам турли хил “мифлар” мавжуд. Келинг, қуйида шу жараённи тушунишга ҳаракат қилсак:
https://telegra.ph/Makroi%D2%9Btisodiyotdagi-ehng-mu%D2%B3im-nonsense-08-28
Telegraph
Макроиқтисодиётдаги энг муҳим “nonsense”
Тасаввур қилинг, банкдан кредит олмоқчисиз, айтайлик, 100 млн.сўм. Банкка мурожаат қилдингиз ва амалга оширмоқчи бўлган лойиҳангни тақдим этдингиз. Банк ҳам лойиҳани ўрганиб чиқиб, сизга кредит ажратишга қарор қилди. Жуда кўпчилигимиз ўйлаймиз: юқоридаги…
Tavsiya ruknida
Iqtisod sohasidagi eng ommabop nashrlardan biri, shubhasiz, The Economist hisoblanadi. Jurnalning flagship nashri bu uning davriy chop etiladigan "special report"idir.
Quyidagi report "emerging economies"ga bag'ishlangan va unda bugungi kunning dolzarb masalalari bo'yicha ilmiy izlanishlarga asoslangan holda mulohazalar berilgan. Xususan, "middle income trap", populism, sanoatlashuv va boshqalar haqida muvozanatli fikrlar yuritilgan.
https://www.economist.com/special-report/2017/10/05/the-middle-income-trap-has-little-evidence-going-for-it
Iqtisod sohasidagi eng ommabop nashrlardan biri, shubhasiz, The Economist hisoblanadi. Jurnalning flagship nashri bu uning davriy chop etiladigan "special report"idir.
Quyidagi report "emerging economies"ga bag'ishlangan va unda bugungi kunning dolzarb masalalari bo'yicha ilmiy izlanishlarga asoslangan holda mulohazalar berilgan. Xususan, "middle income trap", populism, sanoatlashuv va boshqalar haqida muvozanatli fikrlar yuritilgan.
https://www.economist.com/special-report/2017/10/05/the-middle-income-trap-has-little-evidence-going-for-it
The Economist
The middle-income trap has little evidence going for it
Countries that are neither rich nor poor can hold their own against rivals at both extremes
АКШ Репо бозоридаги аномал ҳодиса
Америка молия бозорининг ишлаш механизми:
Компаниялар ҳар кунлик тушумнинг маълум бир қисмини чорак якунида солиқ тўлаш учун ажратади, солиқ тўлагунга қадар эса мазкур суммани қисқа муддатли молиявий инструментларга инвестиция қилувчи "money-market" фондларга қарзга беради. “Money-market ” фондлар бу пулларни банкларга бир кунлик муддатга (overnight loans) қарзга беради, банклар эса олинган қарздан АҚШ ғазначилик облигацияларини (бондлар) сотиб олади ёки Ҳедж фондларга қарзга беради ва улар хам пировардида бондларни сотиб олади.
Бу АҚШ молия тизими қандай ишлашининг тўлиқ ҳолати эмас, албатта. Кичик бир бўғини, занжири, холос. Ҳақиқатда эса тизим шунга ўхшаш бир-бирига боғланган бир қатор занжирлардан иборат. Ҳар куни банклар бўш турган компаниялар пул маблағларидан фойдаланиш учун аукцонда иштирок этиб, маълум бир нарх - фоиз ставка белгилайди ва қарзга олинган маблағлардан бондлар сотиб олинади.
Гаров таъминоти бондлар билан таъминланган бир кунлик қарзлар учун (репо) аукционда “фоиз ставка” шаклланади. Бозорда бир қанча фоиз ставкалар бор. Бироқ бу қарзлар бозори (репо)да шаклланган фоиз ставканинг аҳамияти юқори. Сабаби, репо бозорнинг хажми жуда катта ва юқори ликвидли, шунингдек бу фоиз ставкалар бозорда бошқа ставкалар учун “бенчмарк” сифатида ишлатилади.
Бозорда турли хил ҳодисалар содир бўлиб туради. Масалан, бир пайда бозорга кўпгина бондлар келиши мумкин; банкларга эса кўпгина пул керак бўлади. Бошқа вақтда эса компаниялар солиқ тўловларини амалга ошириши керак ва қарз учун берилиши керак бўлган пулни бозордан тортиб оладилар. Баъзида эса бу ҳодисалар бир пайтда содир бўлиши мумкин:
“Душанба куни бошланган репо ставкасидаги тасодифий кўтарилиш cешанба куни ҳам давом этди ва 7%га кўтарилди. Бахтсиз тасодиф туфайли компаниялар фойда солиғини тўлаш учун пулни бозордан тортиб олган бўлса, шу пайтни ўзида умумий қиймати 78 млрд АҚШ доллари бўлган 10 йиллик ва 30 йиллик облигациялар бозорда пайдо бўлди ва сотилди. Айни вақтда 24 млрддан юқорироқ суммадаги облигацияларнинг сўндириши юз бергани ҳисобга олинса, бозорда 50 млрддан ортиқроқ нақд долларга эҳтиёж пайдо бўлди. Алал оқибатда эса, бозорда долларнинг етишмовчилиги пайдо бўлди”.
Бозордаги бу тасодифий ўзгариш фундаментал ҳолат эмас ва бозорни нормал ҳолатга келтириш, ўзининг асосий фоиз ставкасини белгиланган 2-2.25 %да ушлаб туриш учун АҚШ Федерал заҳира тизими (Марказий банки) репо операциялари ўтказиш тўғрисида қарор қилди ва 75 млрд атрофида бозорга ликвидлилик тақдим этди.
Шунақа, АҚШ Федерал заҳира тизими сеҳрли ташкилот - xоҳлаганча пул яратиши мумкин.
Америка молия бозорининг ишлаш механизми:
Компаниялар ҳар кунлик тушумнинг маълум бир қисмини чорак якунида солиқ тўлаш учун ажратади, солиқ тўлагунга қадар эса мазкур суммани қисқа муддатли молиявий инструментларга инвестиция қилувчи "money-market" фондларга қарзга беради. “Money-market ” фондлар бу пулларни банкларга бир кунлик муддатга (overnight loans) қарзга беради, банклар эса олинган қарздан АҚШ ғазначилик облигацияларини (бондлар) сотиб олади ёки Ҳедж фондларга қарзга беради ва улар хам пировардида бондларни сотиб олади.
Бу АҚШ молия тизими қандай ишлашининг тўлиқ ҳолати эмас, албатта. Кичик бир бўғини, занжири, холос. Ҳақиқатда эса тизим шунга ўхшаш бир-бирига боғланган бир қатор занжирлардан иборат. Ҳар куни банклар бўш турган компаниялар пул маблағларидан фойдаланиш учун аукцонда иштирок этиб, маълум бир нарх - фоиз ставка белгилайди ва қарзга олинган маблағлардан бондлар сотиб олинади.
Гаров таъминоти бондлар билан таъминланган бир кунлик қарзлар учун (репо) аукционда “фоиз ставка” шаклланади. Бозорда бир қанча фоиз ставкалар бор. Бироқ бу қарзлар бозори (репо)да шаклланган фоиз ставканинг аҳамияти юқори. Сабаби, репо бозорнинг хажми жуда катта ва юқори ликвидли, шунингдек бу фоиз ставкалар бозорда бошқа ставкалар учун “бенчмарк” сифатида ишлатилади.
Бозорда турли хил ҳодисалар содир бўлиб туради. Масалан, бир пайда бозорга кўпгина бондлар келиши мумкин; банкларга эса кўпгина пул керак бўлади. Бошқа вақтда эса компаниялар солиқ тўловларини амалга ошириши керак ва қарз учун берилиши керак бўлган пулни бозордан тортиб оладилар. Баъзида эса бу ҳодисалар бир пайтда содир бўлиши мумкин:
“Душанба куни бошланган репо ставкасидаги тасодифий кўтарилиш cешанба куни ҳам давом этди ва 7%га кўтарилди. Бахтсиз тасодиф туфайли компаниялар фойда солиғини тўлаш учун пулни бозордан тортиб олган бўлса, шу пайтни ўзида умумий қиймати 78 млрд АҚШ доллари бўлган 10 йиллик ва 30 йиллик облигациялар бозорда пайдо бўлди ва сотилди. Айни вақтда 24 млрддан юқорироқ суммадаги облигацияларнинг сўндириши юз бергани ҳисобга олинса, бозорда 50 млрддан ортиқроқ нақд долларга эҳтиёж пайдо бўлди. Алал оқибатда эса, бозорда долларнинг етишмовчилиги пайдо бўлди”.
Бозордаги бу тасодифий ўзгариш фундаментал ҳолат эмас ва бозорни нормал ҳолатга келтириш, ўзининг асосий фоиз ставкасини белгиланган 2-2.25 %да ушлаб туриш учун АҚШ Федерал заҳира тизими (Марказий банки) репо операциялари ўтказиш тўғрисида қарор қилди ва 75 млрд атрофида бозорга ликвидлилик тақдим этди.
Шунақа, АҚШ Федерал заҳира тизими сеҳрли ташкилот - xоҳлаганча пул яратиши мумкин.
Wikipedia
Money market fund
type of investment fund
Жахон иқтисоди қанчалик "долларлашган"?
1. АҚШ иқтисоди:
- жахон савдосининг 10 фоизи;
- глобал ЯИМнинг 15 фоизини ташкил этади.
2. АҚШ доллари глобал молия бозорида:
- дунё давлатларининг 1/3 қисми ўз валюталарини доллар курсига боғлаган;
- жами глобал савдонинг 50 фоизи долларда хисоб-китоб қилинади;
- ривожланаетган давлатлар ташқи қарзининг 2/3 қисми долларда деноминацияланган;
- жами давлатлар валюта захирасининг 2/3 қисми долларда сақланади.
Бу феномен давлатлар учун қуйидаги сигнални беради:
"Бизнинг доллар сизнинг муаммоингиз эди, энди эса бизнинг хар қандай муаммоимиз сизнинг муаммоингизга айланди“.
1. АҚШ иқтисоди:
- жахон савдосининг 10 фоизи;
- глобал ЯИМнинг 15 фоизини ташкил этади.
2. АҚШ доллари глобал молия бозорида:
- дунё давлатларининг 1/3 қисми ўз валюталарини доллар курсига боғлаган;
- жами глобал савдонинг 50 фоизи долларда хисоб-китоб қилинади;
- ривожланаетган давлатлар ташқи қарзининг 2/3 қисми долларда деноминацияланган;
- жами давлатлар валюта захирасининг 2/3 қисми долларда сақланади.
Бу феномен давлатлар учун қуйидаги сигнални беради:
"Бизнинг доллар сизнинг муаммоингиз эди, энди эса бизнинг хар қандай муаммоимиз сизнинг муаммоингизга айланди“.
Макроиқтисодиёт шундай сохаки, унда узил-кесил сабаб-оқибат муносабатларини ўрнатиш мураккаб, деярли имконсиз. Иқтисодиёт моделлари бу вазифани амалга оширишга харакат қилсада, уларнинг асосий муаммоси модел учун қабул қилинган аксарият мухим фаразларнинг реал холатда амал килмаслигидир.
Куйида ташқи савдо бўйича машхур олим Пол Кругманнинг 20 йил утиб эркин савдо ва иш хақи ўртасидаги боғлиқликни нотўғри тахлил қилганлиги хақидаги "иқрорномаси" берилган.
https://t.co/TBLML7Inus?amp=1
Куйида ташқи савдо бўйича машхур олим Пол Кругманнинг 20 йил утиб эркин савдо ва иш хақи ўртасидаги боғлиқликни нотўғри тахлил қилганлиги хақидаги "иқрорномаси" берилган.
https://t.co/TBLML7Inus?amp=1
Жаҳон банкининг Кам таъминланганлик ва тенглик бўйича гуруҳининг тадқиқотчиси Уильям Сеиз (William Seitz) томонидан Ўзбекистондаги ички миграция ва арзон уй-жой билан таъминланиш ҳолати бўйича ўтказилган тадқиқоти эълон қилинди.
Тадқиқот “Ўзбекистон Фуқароларини Тинглаш” сўрови асосида ўтказилган бўлиб, Ўзбекистондаги ички миграция фаоллигига тўсқинлик қилувчи омилларни аниқлашга қаратилган.
Тадқиқотда қайд этилишича, Ўзбекистон ички миграция даражаси бўйича дунёдаги энг паст кўрсаткичга эга давлатлар қаторида бўлиб (1,2%), урбанизациялашув жараёни мамлакатда 2009 йилдан буён турғун ҳолатда.
Бунинг асосий сабаблари сифатида 2 та ҳолат қайд этилган: (i) ҳуқуқий чеклов (прописка тизими) ва (ii) шаҳарлар ва қишлоқлардаги яшаш ҳаражатлари ўртасидаги катта тафовут (давлатдаги ўртача кўрсаткичдан, масалан, Тошкент шаҳрида яшаш 5,5 баробарга қадар юқори).
Унинг фикрича, мазкур ҳолат сақланиб қолса кўплаб давлатлар тажрибаси кўрсатмоқдаки, Ўзбекистонда ишлаб чиқариш ва самарадорлик сурати пасаяйиб, аҳолининг даромади ва иш билан бандлик даражаси ўзининг потенциалидан паст ҳолатда бўлади.
Тадқиқотчи томонидан юқоридаги ҳолатни бартараф этиш бўйича қуйидаги чора-тадбирлар амалга оширилиши таклиф этилмоқда:
- Сингапур, Гонконг, Хитой давлатларда амалга оширилгани сингари катта миқёсда арзон ижара уйларини қуриш орқали ижара уй-жой бозорини шакллантириш;
- Уй-жой соҳасидаги инвестицияни таъминлаш учун ерга бўлган ҳуқуқни таъминлаш;
- Арзон уй-жой учун ҳам таклиф ҳам талаб томонидан таргетлашган субсидиялар бериш.
Тадқиқот “Ўзбекистон Фуқароларини Тинглаш” сўрови асосида ўтказилган бўлиб, Ўзбекистондаги ички миграция фаоллигига тўсқинлик қилувчи омилларни аниқлашга қаратилган.
Тадқиқотда қайд этилишича, Ўзбекистон ички миграция даражаси бўйича дунёдаги энг паст кўрсаткичга эга давлатлар қаторида бўлиб (1,2%), урбанизациялашув жараёни мамлакатда 2009 йилдан буён турғун ҳолатда.
Бунинг асосий сабаблари сифатида 2 та ҳолат қайд этилган: (i) ҳуқуқий чеклов (прописка тизими) ва (ii) шаҳарлар ва қишлоқлардаги яшаш ҳаражатлари ўртасидаги катта тафовут (давлатдаги ўртача кўрсаткичдан, масалан, Тошкент шаҳрида яшаш 5,5 баробарга қадар юқори).
Унинг фикрича, мазкур ҳолат сақланиб қолса кўплаб давлатлар тажрибаси кўрсатмоқдаки, Ўзбекистонда ишлаб чиқариш ва самарадорлик сурати пасаяйиб, аҳолининг даромади ва иш билан бандлик даражаси ўзининг потенциалидан паст ҳолатда бўлади.
Тадқиқотчи томонидан юқоридаги ҳолатни бартараф этиш бўйича қуйидаги чора-тадбирлар амалга оширилиши таклиф этилмоқда:
- Сингапур, Гонконг, Хитой давлатларда амалга оширилгани сингари катта миқёсда арзон ижара уйларини қуриш орқали ижара уй-жой бозорини шакллантириш;
- Уй-жой соҳасидаги инвестицияни таъминлаш учун ерга бўлган ҳуқуқни таъминлаш;
- Арзон уй-жой учун ҳам таклиф ҳам талаб томонидан таргетлашган субсидиялар бериш.
“Dosanomics”
Ҳеч кимга сир эмас иқтисодиётимизнинг энг асосий муаммоси сурункали равишда нархларнинг кўтарилиши ҳисобланади. Юқори инфляциядан паст инфляцияга ўтиш ҳар доим ҳар ерда оғир кечган. Бунда муҳим нарса Марказий банк ўзининг сиёсатини одамларга осон тилда тушунтириши, улар билан содда, Давлетовуз айтганидек, жайдари тилда мулоқот қилиши зарур.
Шу ўринда, Хиндистон Марказий банкининг собиқ раҳбари машҳур иқтисодчи Рагурам Ражан одамларга паст инфляция (паст фоиз ставкаси) юқори инфляция (юқори фоиз ставкаси)дан нима учун афзаллигини Доса деган хиндлар кўп истеъмол қиладиган маҳсулот билан содда қилиб тушунтириб берган. Унинг бу тушунитриши кейинчалик “Dosanomics” деб ном олди.
Муаммо шунда эдики, юқори инфляция шароитида пенсионерлар ўзларининг депозитлари учун юқори номинал ставкада даромад олиб келишган, бироқ инфляциянинг пасайиши ва унинг ортидан депозит ставкаларнинг ҳам тушиши одамларни ҳавотирга туширган. Шунда Ражан Хиндистонда кузатилган қуйидаги иккита ценарийни мисол қилиб, вазиятни равшанлаштирган:
(A) 10% фоиз омонат учун ставка ва 10% инфляция;
(B) 8% фоиз омонат учун ставка ва 5% инфляция.
Рагурам (B) ҳолат (A) дан кўра яхши эканлигини Доса орқали тушунтириб берган:
Досанинг донаси 500 бирлик бўлсин. Шунда, биз бугун 100 минг бирлик пулга 200 дона доса сотиб олишимиз мумкин.
(А) ҳолатда: йиллик инфляция 10% бўлганда досанинг нархи бир йилдан сўнг 550 бирлик бўлади. 100 минг бирлик пулни 10%дан 1 йилга омонатга қўйилса, 10 минг сўм устама (фоиз) оламиз. Жами пулимиз шунда 110 минг бирлик бўлади ва унга жами 200 дона доса сотиб олишимиз мумкин.
(B) ҳолатда эса доса нархи бир йилдан сўнг 525 бирлик бўлади. 100 минг бирлик пулни 8%дан 1 йилга омонатга қўйилса, 108 минг сўмга айланади. Шунда жами 205 дона доса сотиб олишимиз мумкин бўлади.
Яъни паст инфляция шаротида жамғарувчи 5 бирлик кўпроқ досани сотиб олиш имкониятига эга бўлмоқда.
Тўғри, юқори инфляция шароитида омонатга қўйилган пулдан юқори даромад оламиз бироқ, юқори инфляция яширин тарзда жамғармамизнинг асосий қисмини “ейди” ҳам. Шунинг учун, оддий жамғарувчи учун ҳам паст инфляция (паст фоиз ставкаси) юқори инфляция (юқори фоиз ставкаси) ҳолатидан афзалроқ ҳисобланади.
P.S. Юқоридаги мисол келтирилган Рагурам Ражамнинг «I Do What I Do» китоби ажойиб тарзда, кенг омма учун ёзилган. Айниқса, ҳозирги Марказий банкнинг раҳбар ҳодимлари учун келгусида жуда яхши қўлланма бўлиши мумкин.
Ҳеч кимга сир эмас иқтисодиётимизнинг энг асосий муаммоси сурункали равишда нархларнинг кўтарилиши ҳисобланади. Юқори инфляциядан паст инфляцияга ўтиш ҳар доим ҳар ерда оғир кечган. Бунда муҳим нарса Марказий банк ўзининг сиёсатини одамларга осон тилда тушунтириши, улар билан содда, Давлетовуз айтганидек, жайдари тилда мулоқот қилиши зарур.
Шу ўринда, Хиндистон Марказий банкининг собиқ раҳбари машҳур иқтисодчи Рагурам Ражан одамларга паст инфляция (паст фоиз ставкаси) юқори инфляция (юқори фоиз ставкаси)дан нима учун афзаллигини Доса деган хиндлар кўп истеъмол қиладиган маҳсулот билан содда қилиб тушунтириб берган. Унинг бу тушунитриши кейинчалик “Dosanomics” деб ном олди.
Муаммо шунда эдики, юқори инфляция шароитида пенсионерлар ўзларининг депозитлари учун юқори номинал ставкада даромад олиб келишган, бироқ инфляциянинг пасайиши ва унинг ортидан депозит ставкаларнинг ҳам тушиши одамларни ҳавотирга туширган. Шунда Ражан Хиндистонда кузатилган қуйидаги иккита ценарийни мисол қилиб, вазиятни равшанлаштирган:
(A) 10% фоиз омонат учун ставка ва 10% инфляция;
(B) 8% фоиз омонат учун ставка ва 5% инфляция.
Рагурам (B) ҳолат (A) дан кўра яхши эканлигини Доса орқали тушунтириб берган:
Досанинг донаси 500 бирлик бўлсин. Шунда, биз бугун 100 минг бирлик пулга 200 дона доса сотиб олишимиз мумкин.
(А) ҳолатда: йиллик инфляция 10% бўлганда досанинг нархи бир йилдан сўнг 550 бирлик бўлади. 100 минг бирлик пулни 10%дан 1 йилга омонатга қўйилса, 10 минг сўм устама (фоиз) оламиз. Жами пулимиз шунда 110 минг бирлик бўлади ва унга жами 200 дона доса сотиб олишимиз мумкин.
(B) ҳолатда эса доса нархи бир йилдан сўнг 525 бирлик бўлади. 100 минг бирлик пулни 8%дан 1 йилга омонатга қўйилса, 108 минг сўмга айланади. Шунда жами 205 дона доса сотиб олишимиз мумкин бўлади.
Яъни паст инфляция шаротида жамғарувчи 5 бирлик кўпроқ досани сотиб олиш имкониятига эга бўлмоқда.
Тўғри, юқори инфляция шароитида омонатга қўйилган пулдан юқори даромад оламиз бироқ, юқори инфляция яширин тарзда жамғармамизнинг асосий қисмини “ейди” ҳам. Шунинг учун, оддий жамғарувчи учун ҳам паст инфляция (паст фоиз ставкаси) юқори инфляция (юқори фоиз ставкаси) ҳолатидан афзалроқ ҳисобланади.
P.S. Юқоридаги мисол келтирилган Рагурам Ражамнинг «I Do What I Do» китоби ажойиб тарзда, кенг омма учун ёзилган. Айниқса, ҳозирги Марказий банкнинг раҳбар ҳодимлари учун келгусида жуда яхши қўлланма бўлиши мумкин.
Telegram
davletovuz
Инфляцион таргетлаш нима дегани? 2023 йилда инфляция ҳақиқатан ҳам 5 фоиз атрофида бўладими? Марказий банк 5 фоизлик мўлжалга эришиш учун етарли даражада салоҳиятга эгами? Доллар ошса, ҳатто гугурт нархи ҳам ошиши бор гапми? Бу қараш ўзи қаердан пайдо бўлган?…
“We are all Chinese, now”
Зимбабвенинг Ҳараре деган шаҳар тоғ-ён бағрларида замонавий мажмуа қад кўтармоқда. Қуриб битказилгач, ушбу бино Зимбабве парламентининг уйи ва пойтахт янги қисмининг асосий марказларидан бўлади.
Ажабланадиган дизайни билан бир қаторда, ушбу лойиҳа учун яна бир ноёб ҳодиcа бор - 140 миллион долларлик бўлган мазкур лойиҳа Пекиннинг Зимбабве учун совғаси ҳамдир. Бир қарашда, мамлакатга янги парламент биносини совға қилиш ғайритабиий бўлиб туюлиши мумкин, аммо бу лойиҳа Хитойнинг 2000 йилдан бери амалга оширган 270 миллиард долларлик "дипломатия харажатлари"нинг озгина қисми ҳолос.
“Aid Data” тадқиқот институти Хитой томонидан 2000 йилдан буён дунёнинг турли давлатларида амалга оширилиб келаётган лойиҳаларнинг базасини яратган. Умуман олганда, бу визуализациядан Хитойнинг дунё мамлакатларида, хусусан Африка ва Жанубий Осиёдаги таъсири қай даражага етганини кўриш қийин эмас.
https://www.aiddata.org/china-project-locations
Зимбабвенинг Ҳараре деган шаҳар тоғ-ён бағрларида замонавий мажмуа қад кўтармоқда. Қуриб битказилгач, ушбу бино Зимбабве парламентининг уйи ва пойтахт янги қисмининг асосий марказларидан бўлади.
Ажабланадиган дизайни билан бир қаторда, ушбу лойиҳа учун яна бир ноёб ҳодиcа бор - 140 миллион долларлик бўлган мазкур лойиҳа Пекиннинг Зимбабве учун совғаси ҳамдир. Бир қарашда, мамлакатга янги парламент биносини совға қилиш ғайритабиий бўлиб туюлиши мумкин, аммо бу лойиҳа Хитойнинг 2000 йилдан бери амалга оширган 270 миллиард долларлик "дипломатия харажатлари"нинг озгина қисми ҳолос.
“Aid Data” тадқиқот институти Хитой томонидан 2000 йилдан буён дунёнинг турли давлатларида амалга оширилиб келаётган лойиҳаларнинг базасини яратган. Умуман олганда, бу визуализациядан Хитойнинг дунё мамлакатларида, хусусан Африка ва Жанубий Осиёдаги таъсири қай даражага етганини кўриш қийин эмас.
https://www.aiddata.org/china-project-locations
Фоиз ставкасини бошқаришнинг коридор механизми ҳақида
Монетар сиёсат бўйича Марказий банкларнинг асосий инструменти (операцион таргети) нимадан иборат бўлиш керак? Бугун барча Марказий банклар орасида ягона позиция мавжуд: Марказий банк ҳар доим қисқа муддатли фоиз ставкани белгилаши керак. Опeрацион таргетга эришиш учун деярли барча Марказий банклар фоиз ставкасининг коридор механизмидан фойдаланади. Ҳўш, коридор тизими қандай ишлайди, унинг бошқа Марказий банк операцион таргетларидан қандай авфзаллиги бор?
Азалдан Марказий банкнинг асосий сиёсати нима деганда, биринчи навбатда қисқа муддатли фоиз ставкаларни белгилаш деб қаралган. Бу консенсунинг тарихи узоққа бориб тақалади. Фақатгина ўтган асрнинг 20-йилларида ва 80-йилларнинг сўнггида, фоиз ставкасини белгилашдан фарқли равишда айрим давлатларда, хусусан АҚШда резерв позицияси доктринаси (reserve position doctrine) доминантлик қилди. Бу доктринага кўра, Марказий банк очиқ бозор операциялари орқали банк тизимидаги резервлар миқдорига таъсир кўрсатади, резерв миқдори эса пул мултипликатори орқали пул агрегатларига таъсир кўрсатиб, Марказий банкнинг асосий мақсади бўлган инфляция суратига таъсир этиши керак. Бироқ, бугунги кунда бирорта нормал Марказий банк бу доктрина билан фаолият юритмайди. Демак, биз ҳам умужаҳон трендига қўшилдик.
Назарий жиҳатдан коридор тизими асосий ставкадаги кескин тебранишни чеклайди. Коридор тизимида Марказий банк инфляция ва иқтисодий ўсиш сурати мақсадларига тўғри келувчи асосий ставканинг таргетини ва шу ставка тебраниши мумкин бўлган қуйи ва юқори чегарани эълон қилади. Шундай қилиб, бизда Марказий Банк томонидан асосий ставка йиллик 16% ва унинг тебраниш коридори ± 1 фоиз банд этиб ўрнатилди.
Қандай қилиб Марказий Банк бу операцион таргетга эришишни таъминлайди? Нима учун асосий ставка айнан шу коридорда ҳаракат қилиши керак? Ёки бошқача айтганда, асосий ставка юқори ёки қуйи чегарадан чиқиб кетиши мумкинми?
Шуни қайд этиш кераккки, тижорат банклари тўловларни амалга ошириш ва мажбурий захира талабларига эришиш учун кунлик резерв қолдиқларини Марказий банкда таъминлаши шарт. Бу талабни бажариш учун банклар банклараро пул бозоридан ёки Марказий банкдан резерв (ресурс) жалб қилиши мумкин. Бошқа операцион усуллардан кўра коридор тизими самарали банклараро пул бозорининг фаолият кўрсатиши учун имкон яратади. Сабаби, кун давомида қайсидир банкда ортиқча резерв пайдо бўлса, яна бирида резерв етишмаслиги мумкин. Банклараро пул бозори мана шу ресурсларни самарали тақсимлаб, қисқа муддатли бозор ставкасини шакллантиради.
Қисқа қилиб айтганда, асосий ставка юқори ва қуйи чегарадан чиқиб кетмаслиги учун Марказий банк тижорат банклари учун қуйидаги доимий операцияларни амалга оширади:
Юқори чегарани таъминлаш учун қарз бериш операцияси: Агар (А) банкда ортиқча резерв мавжуд бўлса, ушбу банкда ортиқча ресурсни ўрнатилган юқори чегарача бўлган ставкада бошқа банкка сотишга рағбат мавжуд. Сабаби, бу чегара ставкадан юқори ставкада ҳеч қайси банк ресурсни сотиб олмайди. Чунки, Марказий Банк ҳамиша юқори чегарадаги ставкада ресурс беришга тайёр туради.
Қуйи чегарани таъминлаш учун депозит операцияси: Агар (А) банкка ресурс керак бўлса, у шу ресурсни сотиб олиш учун бошқа банкка коридорнинг қуйи чегарасидан баланд бўлган ставкани таклиф қилиши керак бўлади. Сабаби, Марказий Банк ҳар доим тижорат банкидан ўрнатилган қуйи чегарада ортиқча ресурсни депозитга қабул қилишга тайёр туради.
Шу орқали бозорда фаол ва актив пул бозори шаклланиши керак. Натижада Марказий Банк доимий равишда қисқа муддатли ставкани назорат қилиш имконига эга бўлади.
@macrobs
Монетар сиёсат бўйича Марказий банкларнинг асосий инструменти (операцион таргети) нимадан иборат бўлиш керак? Бугун барча Марказий банклар орасида ягона позиция мавжуд: Марказий банк ҳар доим қисқа муддатли фоиз ставкани белгилаши керак. Опeрацион таргетга эришиш учун деярли барча Марказий банклар фоиз ставкасининг коридор механизмидан фойдаланади. Ҳўш, коридор тизими қандай ишлайди, унинг бошқа Марказий банк операцион таргетларидан қандай авфзаллиги бор?
Азалдан Марказий банкнинг асосий сиёсати нима деганда, биринчи навбатда қисқа муддатли фоиз ставкаларни белгилаш деб қаралган. Бу консенсунинг тарихи узоққа бориб тақалади. Фақатгина ўтган асрнинг 20-йилларида ва 80-йилларнинг сўнггида, фоиз ставкасини белгилашдан фарқли равишда айрим давлатларда, хусусан АҚШда резерв позицияси доктринаси (reserve position doctrine) доминантлик қилди. Бу доктринага кўра, Марказий банк очиқ бозор операциялари орқали банк тизимидаги резервлар миқдорига таъсир кўрсатади, резерв миқдори эса пул мултипликатори орқали пул агрегатларига таъсир кўрсатиб, Марказий банкнинг асосий мақсади бўлган инфляция суратига таъсир этиши керак. Бироқ, бугунги кунда бирорта нормал Марказий банк бу доктрина билан фаолият юритмайди. Демак, биз ҳам умужаҳон трендига қўшилдик.
Назарий жиҳатдан коридор тизими асосий ставкадаги кескин тебранишни чеклайди. Коридор тизимида Марказий банк инфляция ва иқтисодий ўсиш сурати мақсадларига тўғри келувчи асосий ставканинг таргетини ва шу ставка тебраниши мумкин бўлган қуйи ва юқори чегарани эълон қилади. Шундай қилиб, бизда Марказий Банк томонидан асосий ставка йиллик 16% ва унинг тебраниш коридори ± 1 фоиз банд этиб ўрнатилди.
Қандай қилиб Марказий Банк бу операцион таргетга эришишни таъминлайди? Нима учун асосий ставка айнан шу коридорда ҳаракат қилиши керак? Ёки бошқача айтганда, асосий ставка юқори ёки қуйи чегарадан чиқиб кетиши мумкинми?
Шуни қайд этиш кераккки, тижорат банклари тўловларни амалга ошириш ва мажбурий захира талабларига эришиш учун кунлик резерв қолдиқларини Марказий банкда таъминлаши шарт. Бу талабни бажариш учун банклар банклараро пул бозоридан ёки Марказий банкдан резерв (ресурс) жалб қилиши мумкин. Бошқа операцион усуллардан кўра коридор тизими самарали банклараро пул бозорининг фаолият кўрсатиши учун имкон яратади. Сабаби, кун давомида қайсидир банкда ортиқча резерв пайдо бўлса, яна бирида резерв етишмаслиги мумкин. Банклараро пул бозори мана шу ресурсларни самарали тақсимлаб, қисқа муддатли бозор ставкасини шакллантиради.
Қисқа қилиб айтганда, асосий ставка юқори ва қуйи чегарадан чиқиб кетмаслиги учун Марказий банк тижорат банклари учун қуйидаги доимий операцияларни амалга оширади:
Юқори чегарани таъминлаш учун қарз бериш операцияси: Агар (А) банкда ортиқча резерв мавжуд бўлса, ушбу банкда ортиқча ресурсни ўрнатилган юқори чегарача бўлган ставкада бошқа банкка сотишга рағбат мавжуд. Сабаби, бу чегара ставкадан юқори ставкада ҳеч қайси банк ресурсни сотиб олмайди. Чунки, Марказий Банк ҳамиша юқори чегарадаги ставкада ресурс беришга тайёр туради.
Қуйи чегарани таъминлаш учун депозит операцияси: Агар (А) банкка ресурс керак бўлса, у шу ресурсни сотиб олиш учун бошқа банкка коридорнинг қуйи чегарасидан баланд бўлган ставкани таклиф қилиши керак бўлади. Сабаби, Марказий Банк ҳар доим тижорат банкидан ўрнатилган қуйи чегарада ортиқча ресурсни депозитга қабул қилишга тайёр туради.
Шу орқали бозорда фаол ва актив пул бозори шаклланиши керак. Натижада Марказий Банк доимий равишда қисқа муддатли ставкани назорат қилиш имконига эга бўлади.
@macrobs
Савдо уруши якунланмоқда
Чоршанба куни АҚШ ва Хитой ўртасида савдо битимининг биринчи фазаси имзоланди ва икки йилдан буён давом этиб келаётган савдо уруши расман якунига етди. Имзоланган битимнинг 5та муҳим жиҳати қуйидагилардан иборат:
Интеллектуал мол-мулк ҳимояси масаласида
“АҚШ интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш муҳимлигини тан олади. Хитой интеллектуал мулкни асосий истеъмолчисидан йирик интеллектуал мулк ишлаб чиқарувчисига айланар экан, интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш ва ҳимоя қилишнинг кенг қамровли ҳуқуқий тизимини яратиш ва амалга ошириш муҳимлигини тан олади. Хитойнинг фикрича, интеллектуал мулк ҳимояси ва ҳимоясини кучайтириш инновацион мамлакат қуриш, инновацияларга асосланган корхоналарни кўпайтириш ва юқори сифатли иқтисодий ўсишни таъминлашдан иборат. "
Нима учун бу муҳим: Айнан интеллуктуал мулк масаласидаги келишмовчилик савдо урушини бошланишига сабаб бўлганди.
Хитойнинг савдо бўйича мажбуриятлари
2020 йил 1 январдан 2021 йил 31 декабргача Хитой АҚШдан қўшимча равишда умумий қиймати 200 млрд доллардан кам бўлмаган товарлар, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари, энергия маҳсулотлари ва хизматларни сотиб олади. Яъни бу миқдор Хитой АҚШдан хозирда амалга ошираётган харидларини 200 млрд АҚШ долларига кўпайтириш дегани.
Нима учун бу муҳим: Бу Президент Трампнинг тадбиркорлар, фермерлар ва ишлаб чиқарувчиларга берган асосий ваъдаларидан бири эди.
Технологияларни трансфер қилиш
"Томонлар технологияни трансфер қилиш ихтиёрий, бозор шароитида амалга оширилишини таъминлаш муҳимлигини таъкидлайдилар ва мажбуран технологияни тақдим этиш масаласи ҳар икки томонни ҳам ташвишга солишини тан олади. Томонлар технология ва технологик ўзгаришларнинг жаҳон иқтисодиётига чуқур таъсирини ҳисобга олган ҳолда ушбу масалаларни ҳал қилиш чораларини кўриш муҳимлигини тан олишади. "
Нима учун бу муҳим: Хитой ҳукумати Хитойда фаолият юритаётган Америка компаниялардан ўзларининг технологияларини “улашишни” талаб қилиб келган. Бу келишув Хитойда фаолият юритаётган айрим Америка компаниялари томонидан билдираётган эътирозларни ҳал этишга қаратилган.
Валюта курсини бошқаришда
Валюта курсини ўрнатиш билан боғлиқ муаммоларни ҳал этиш учун икки томонлама низоларни ҳал этиш механизми жорий этилди. Агар муаммони икки томонлама ҳал этиш имкони бўлмаса унда “ёрдамга” Халқаро валюта жамғармаси чақирилади.
Нима учун бу муҳим: АҚШ доимий равишда Хитойни ўзининг валюта курсини манипуляция қилишида айблаб келган ва бу келишув мазкур низони ҳал этиши кутилади.
Молиявий хизматлар масаласида
- Хитой АҚШнинг молиявий компанияларига активларни бошқариш учун лицензияларини олишга рухсат беради. Агар қўшимча лицензиялар керак бўлганда АҚШ молия компаниялари Хитой компаниялари каби тенг ҳуқуқли субъект сифатида тан олинади;
- Хитой 2020 йил 1 апрелдан кечиктирмасдан ҳаёт, пенсия ва соғлиқни сақлаш соҳасидаги сугурта компаниялар устав капиталида чет эл капитали миқдорига қўйилган чегарани олиб ташлайди ва АҚШ суғурта компанияларига ушбу соҳаларда иштирок этишга рухсат беради. Шунигндек, Хитойда ташкил этилган АҚШга тегишли суғурта компанияларининг Хитойда суғурта активларини бошқариш компанияларига тўлиқ эгалик қилишига ҳеч қандай чекловлар бўлмайди;
- Хитой 2020 йил 1 апрелдан кечиктирмай, компаниялар устав капиталида чет эл капитали миқдорига белгиланган чекловларини бекор қилади ва АҚШ компанияларига қимматли қоғозлар, фондларни бошқариш ва фючерс бозорида иштирок этишга рухсат беради;
- Хитой АҚШнинг кредит рейтингни аниқловчи компанияларига ички ва халқаро инвесторлар учун облигацияларни баҳолашга рухсат берилганлигини тасдиқлади.
Нима учун бу муҳим: Банклар, суғурта компаниялари ва кредит рейтинги компаниялари йиллар давомида Хитой бозорини кўпроқ эгаллашга ҳаракат қилишаётган эди.
Манба: Bloomberg.com
@macrobs
Чоршанба куни АҚШ ва Хитой ўртасида савдо битимининг биринчи фазаси имзоланди ва икки йилдан буён давом этиб келаётган савдо уруши расман якунига етди. Имзоланган битимнинг 5та муҳим жиҳати қуйидагилардан иборат:
Интеллектуал мол-мулк ҳимояси масаласида
“АҚШ интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш муҳимлигини тан олади. Хитой интеллектуал мулкни асосий истеъмолчисидан йирик интеллектуал мулк ишлаб чиқарувчисига айланар экан, интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш ва ҳимоя қилишнинг кенг қамровли ҳуқуқий тизимини яратиш ва амалга ошириш муҳимлигини тан олади. Хитойнинг фикрича, интеллектуал мулк ҳимояси ва ҳимоясини кучайтириш инновацион мамлакат қуриш, инновацияларга асосланган корхоналарни кўпайтириш ва юқори сифатли иқтисодий ўсишни таъминлашдан иборат. "
Нима учун бу муҳим: Айнан интеллуктуал мулк масаласидаги келишмовчилик савдо урушини бошланишига сабаб бўлганди.
Хитойнинг савдо бўйича мажбуриятлари
2020 йил 1 январдан 2021 йил 31 декабргача Хитой АҚШдан қўшимча равишда умумий қиймати 200 млрд доллардан кам бўлмаган товарлар, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари, энергия маҳсулотлари ва хизматларни сотиб олади. Яъни бу миқдор Хитой АҚШдан хозирда амалга ошираётган харидларини 200 млрд АҚШ долларига кўпайтириш дегани.
Нима учун бу муҳим: Бу Президент Трампнинг тадбиркорлар, фермерлар ва ишлаб чиқарувчиларга берган асосий ваъдаларидан бири эди.
Технологияларни трансфер қилиш
"Томонлар технологияни трансфер қилиш ихтиёрий, бозор шароитида амалга оширилишини таъминлаш муҳимлигини таъкидлайдилар ва мажбуран технологияни тақдим этиш масаласи ҳар икки томонни ҳам ташвишга солишини тан олади. Томонлар технология ва технологик ўзгаришларнинг жаҳон иқтисодиётига чуқур таъсирини ҳисобга олган ҳолда ушбу масалаларни ҳал қилиш чораларини кўриш муҳимлигини тан олишади. "
Нима учун бу муҳим: Хитой ҳукумати Хитойда фаолият юритаётган Америка компаниялардан ўзларининг технологияларини “улашишни” талаб қилиб келган. Бу келишув Хитойда фаолият юритаётган айрим Америка компаниялари томонидан билдираётган эътирозларни ҳал этишга қаратилган.
Валюта курсини бошқаришда
Валюта курсини ўрнатиш билан боғлиқ муаммоларни ҳал этиш учун икки томонлама низоларни ҳал этиш механизми жорий этилди. Агар муаммони икки томонлама ҳал этиш имкони бўлмаса унда “ёрдамга” Халқаро валюта жамғармаси чақирилади.
Нима учун бу муҳим: АҚШ доимий равишда Хитойни ўзининг валюта курсини манипуляция қилишида айблаб келган ва бу келишув мазкур низони ҳал этиши кутилади.
Молиявий хизматлар масаласида
- Хитой АҚШнинг молиявий компанияларига активларни бошқариш учун лицензияларини олишга рухсат беради. Агар қўшимча лицензиялар керак бўлганда АҚШ молия компаниялари Хитой компаниялари каби тенг ҳуқуқли субъект сифатида тан олинади;
- Хитой 2020 йил 1 апрелдан кечиктирмасдан ҳаёт, пенсия ва соғлиқни сақлаш соҳасидаги сугурта компаниялар устав капиталида чет эл капитали миқдорига қўйилган чегарани олиб ташлайди ва АҚШ суғурта компанияларига ушбу соҳаларда иштирок этишга рухсат беради. Шунигндек, Хитойда ташкил этилган АҚШга тегишли суғурта компанияларининг Хитойда суғурта активларини бошқариш компанияларига тўлиқ эгалик қилишига ҳеч қандай чекловлар бўлмайди;
- Хитой 2020 йил 1 апрелдан кечиктирмай, компаниялар устав капиталида чет эл капитали миқдорига белгиланган чекловларини бекор қилади ва АҚШ компанияларига қимматли қоғозлар, фондларни бошқариш ва фючерс бозорида иштирок этишга рухсат беради;
- Хитой АҚШнинг кредит рейтингни аниқловчи компанияларига ички ва халқаро инвесторлар учун облигацияларни баҳолашга рухсат берилганлигини тасдиқлади.
Нима учун бу муҳим: Банклар, суғурта компаниялари ва кредит рейтинги компаниялари йиллар давомида Хитой бозорини кўпроқ эгаллашга ҳаракат қилишаётган эди.
Манба: Bloomberg.com
@macrobs
[1-қисм] Инфляция қандай пайдо бўлади?
Инфляцияни қандай ҳаракатланишини тушуниш жуда ҳам муҳим. Сабаби, касални дардини аниқламасдан туриб, уни даъволашни имкони бўлмагандек, инфляцияни келтириб чиқарувчи омилларни тўғри аниқламасдан, унга қарши курашиш самарасиздир.
Инфляция бўйича энг кенг тарқалган ғоя - “Инфляция бу - ҳар ерда ва ҳар доим монетар феномен” - машҳур иқтисодчи Милтон Фридманга тегишли бўлиб, унга кўра инфляциянинг асосий сабаби иқтисодиётда ортиқча пул массасининг кўпайиб кетишидир. Ҳақиқатда ҳам шундайми? Бу фикр қанчалик тўғри? Қуйида шу ҳақда батафсил ёритилган.
https://telegra.ph/1-%D2%9Bism-Inflyaciya-%D2%9Bandaj-%D2%B3arakatlanadi-Nazarij-yondoshuv-01-20
Инфляцияни қандай ҳаракатланишини тушуниш жуда ҳам муҳим. Сабаби, касални дардини аниқламасдан туриб, уни даъволашни имкони бўлмагандек, инфляцияни келтириб чиқарувчи омилларни тўғри аниқламасдан, унга қарши курашиш самарасиздир.
Инфляция бўйича энг кенг тарқалган ғоя - “Инфляция бу - ҳар ерда ва ҳар доим монетар феномен” - машҳур иқтисодчи Милтон Фридманга тегишли бўлиб, унга кўра инфляциянинг асосий сабаби иқтисодиётда ортиқча пул массасининг кўпайиб кетишидир. Ҳақиқатда ҳам шундайми? Бу фикр қанчалик тўғри? Қуйида шу ҳақда батафсил ёритилган.
https://telegra.ph/1-%D2%9Bism-Inflyaciya-%D2%9Bandaj-%D2%B3arakatlanadi-Nazarij-yondoshuv-01-20
Telegraph
[1-қисм] Инфляция қандай ҳаракатланади? Назарий ёндашув
Инфляция бўйича энг кенг тарқалган ғоя - “Инфляция бу - ҳар ерда ва ҳар доим монетар феномен” - машҳур иқтисодчи Милтон Фридманга тегишли бўлиб, унга кўра инфляциянинг асосий сабаби иқтисодиётда ортиқча пул массасининг кўпайиб кетишидир. Ҳақиқатда ҳам шундайми?…
Глобал иқтисодий ўсиш қандай бўлади?
Халқаро валюта фонди 2019 йил учун глобал иқтисодий ўсиш суратини 2,9% деб баҳолади ва бу 2008 йилдаги инқироздан cўнг дунё иқтисодиётида кузатилган энг паст ўсиш ҳисобланади.
Шунингдек, Фонд келгуси йиллар учун прогнозларини ҳам янгилади. Унга кўра, 2020 йилда дунё иқтисоди ўртача 3,3%га ўсади. Асосий савдо ҳамкоримиз бўлган Хитойда кейинги йилларда (2020 йилда 6,0% ва 2021да 5,8%) иқтисодий ўсиш пасайиш тенденциясига эга.
@macrobs
Халқаро валюта фонди 2019 йил учун глобал иқтисодий ўсиш суратини 2,9% деб баҳолади ва бу 2008 йилдаги инқироздан cўнг дунё иқтисодиётида кузатилган энг паст ўсиш ҳисобланади.
Шунингдек, Фонд келгуси йиллар учун прогнозларини ҳам янгилади. Унга кўра, 2020 йилда дунё иқтисоди ўртача 3,3%га ўсади. Асосий савдо ҳамкоримиз бўлган Хитойда кейинги йилларда (2020 йилда 6,0% ва 2021да 5,8%) иқтисодий ўсиш пасайиш тенденциясига эга.
@macrobs