MacroBS

Камбағалликка қарши қандай курашиш мумкин?

Икки хил қараш мавжуд:
Бир тоифа иқтисодчилар фикрича, (масалан, Лант Притчетт ) камбағалликни камайтиришни ягона йўли сифатли - иқтисодий ўсишга эришиш ҳисобланади. Хитой, Вьетнам ёки Индонезия каби давлатлар бозор иқтисодиёти механизмларини жорий этиш орқали юқори иқтисодий ўсишга эришган ва натижада мазкур давлатларда камбағаллик даражаси кескин камайган.

Иккинчи тоифа иқтисодчиларнинг фикрича, камбағалликни фақат бозорнинг сеҳрли кучи орқали камайтириб бўлмайди. Бунинг учун давлатнинг фаол аралашуви зарур бўлади.

Агар прагматик нуқтаи назардан қаралса, айниқса, Ўзбекистонга ўхшаган бозор иқтисодиётининг барча элементлари ривожланмаган ёки ўзининг кучини бозор механизмларидан ҳам қувватли деб фараз этадиган ҳукуматларда албатта интервенция амалга оширилади. Шундай экан асосий масала - қандай қилиб бундай аралашувни муваффақиятли ва самарали амалга оширишдир.

Хўш, давлатнинг аралашуви (дастурлари) орқали камбағалликни сезиларли даражада камайтиришга эришган давлатлар мавжудми?

Ўтган йилги иқтисод бўйича Нобел мукофоти совриндорлари А. Банержи ва Э. Дуфлонинг аниқлашича, олти мамлакатда (Эфиопия, Ҳиндистон, Покистон, Гана ва Перу) қашшоқликни камайтиришга қаратилган уй хўжаликларини қисқа муддатли қўллаб-қувватлашни назарда тутувчи "кўп қиррали дастур” орқали камбағаллар ҳаётини кескин яхшилашга муваффақ бўлинган.

Ҳукуматлар томонидан амалга оширилган интервенция қуйидаги олтита элементни ўз ичига олган:
- даромади паст қатлам учун бир марталик маҳсулдор ҳайвон тарқатиш (чорва моллари, қўйлар, эчкилар, товуқ, қорамоллар ва бошқалар);
- ушбу маҳсулдор активларни бошқариш бўйича техник кўникмалар бериш;
- бир неча ойдан бир йилгача бўлган даврга истеъмол учун озиқ-овқат ёки нақд пулни мунтазам равишда бериш;
- доимий равишда уларнинг уйига ташриф буюриш;
- жамғарма қилишга ундаш (омонатлар ёки мажбурий жамғармаларни тўплаш хизмати орқали);
- асосий санитария-гигиена қоидалари бўйича таълим бериш, соғлиқни сақлаш бўйича базавий хизматлар кўрсатиш ва (ёки) ҳаётий кўникмаларга ўргатиш.

Тасодифий назорат остида ўтказилган тадқиқот натижалари (randomized controlled trials) шуни кўрсатдики, бундай дастурлар камбағаллар ҳаётининг турли томонларига (истеъмол, озиқ-овқат хавфсизлиги, ишлаб чиқариш ва уй-жой активлари, молиявий имкониятлар, вақтдан фойдаланиш, даромад, жисмоний соғлиқ, руҳий саломатлик, сиёсий фаолликнинг ортиши, аёлларнинг ҳуқуқлари ва имкониятларининг кенгайиши) ижобий таъсир кўрсатади.

Албатта, ҳали хотирамиздан кўтарилгани йўқ, бундан икки-уч йил олдин ёппасига кредит ажратиш орқали амалга оширилган дастур кутилган натижани бермади ва буни оқибатларини (юқори инфляция, муаммоли кредитларнинг кўпайиши) ҳали ҳам йўқотиш билан бандмиз. Ўйлаймизки, ҳукумат бундан етарлича хулоса чиқарган.

www.tg-me.com/tr/MacroBS/com.macrobs/36

32.0K viewsedited  Feb 27, 2020 at 16:58

Камбағалликка қарши қандай курашиш мумкин?

Икки хил қараш мавжуд:
Бир тоифа иқтисодчилар фикрича, (масалан, Лант Притчетт ) камбағалликни камайтиришни ягона йўли сифатли - иқтисодий ўсишга эришиш ҳисобланади. Хитой, Вьетнам ёки Индонезия каби давлатлар бозор иқтисодиёти механизмларини жорий этиш орқали юқори иқтисодий ўсишга эришган ва натижада мазкур давлатларда камбағаллик даражаси кескин камайган.

Иккинчи тоифа иқтисодчиларнинг фикрича, камбағалликни фақат бозорнинг сеҳрли кучи орқали камайтириб бўлмайди. Бунинг учун давлатнинг фаол аралашуви зарур бўлади.

Агар прагматик нуқтаи назардан қаралса, айниқса, Ўзбекистонга ўхшаган бозор иқтисодиётининг барча элементлари ривожланмаган ёки ўзининг кучини бозор механизмларидан ҳам қувватли деб фараз этадиган ҳукуматларда албатта интервенция амалга оширилади. Шундай экан асосий масала - қандай қилиб бундай аралашувни муваффақиятли ва самарали амалга оширишдир.

Хўш, давлатнинг аралашуви (дастурлари) орқали камбағалликни сезиларли даражада камайтиришга эришган давлатлар мавжудми?

Ўтган йилги иқтисод бўйича Нобел мукофоти совриндорлари А. Банержи ва Э. Дуфлонинг аниқлашича, олти мамлакатда (Эфиопия, Ҳиндистон, Покистон, Гана ва Перу) қашшоқликни камайтиришга қаратилган уй хўжаликларини қисқа муддатли қўллаб-қувватлашни назарда тутувчи "кўп қиррали дастур” орқали камбағаллар ҳаётини кескин яхшилашга муваффақ бўлинган.

Ҳукуматлар томонидан амалга оширилган интервенция қуйидаги олтита элементни ўз ичига олган:
- даромади паст қатлам учун бир марталик маҳсулдор ҳайвон тарқатиш (чорва моллари, қўйлар, эчкилар, товуқ, қорамоллар ва бошқалар);
- ушбу маҳсулдор активларни бошқариш бўйича техник кўникмалар бериш;
- бир неча ойдан бир йилгача бўлган даврга истеъмол учун озиқ-овқат ёки нақд пулни мунтазам равишда бериш;
- доимий равишда уларнинг уйига ташриф буюриш;
- жамғарма қилишга ундаш (омонатлар ёки мажбурий жамғармаларни тўплаш хизмати орқали);
- асосий санитария-гигиена қоидалари бўйича таълим бериш, соғлиқни сақлаш бўйича базавий хизматлар кўрсатиш ва (ёки) ҳаётий кўникмаларга ўргатиш.

Тасодифий назорат остида ўтказилган тадқиқот натижалари (randomized controlled trials) шуни кўрсатдики, бундай дастурлар камбағаллар ҳаётининг турли томонларига (истеъмол, озиқ-овқат хавфсизлиги, ишлаб чиқариш ва уй-жой активлари, молиявий имкониятлар, вақтдан фойдаланиш, даромад, жисмоний соғлиқ, руҳий саломатлик, сиёсий фаолликнинг ортиши, аёлларнинг ҳуқуқлари ва имкониятларининг кенгайиши) ижобий таъсир кўрсатади.

Албатта, ҳали хотирамиздан кўтарилгани йўқ, бундан икки-уч йил олдин ёппасига кредит ажратиш орқали амалга оширилган дастур кутилган натижани бермади ва буни оқибатларини (юқори инфляция, муаммоли кредитларнинг кўпайиши) ҳали ҳам йўқотиш билан бандмиз. Ўйлаймизки, ҳукумат бундан етарлича хулоса чиқарган.

BY MacroBS