MacroBS

Марказий банк мустақиллиги ва даромадлар тенгсизлиги

10та макроиқтисодчидан сўрасанг 11таси қўшиладиган бир ғоя бор – Марказий банк ўз фаолиятида ҳукуматдан мустақил бўлиши керак. Хақиқатда сўнгги йилларда бутун дунё амалиётида Марказий банкларга инфляция бўйича қўйилган мақсадга эришиш учун мустақиллик берилиши умумий трендга айланди. Ва бу иш макроиқтисодиёт фанида эришилган энг катта амалий ютуқлардан бири сифатида қараб келинади.

Мазкур жараён билан параллель равишда эса сўннги 40 йилда кўплаб ривожланган давлатларда даромадлар тенгсизлиги ҳам кучайди. Аҳолининг маълум бир кичик қатлами эгалик қиладиган даромад (бойлик) улуши катталашиб кетди. Тенгсизлик масаласи, айниқча, француз иқтисодчиси Томас Пикеттининг “Capital in the Twenty-First Century” китоби инглиз тилига таржима қилингандан сўнг иқтисодиётнинг бош мавзусига айланди қолди. Унинг сабаблари, келтириб чиқарувчи омиллари ва оқибатлари бугун авторитет иқтисодчиларнинг диққат эътиборида.

Энди бу баҳсга Жаҳон банки иқтисодчилари ҳам қўшилмоқда. Бу қўшилиш кўплаб мақроиқтисодчиларни устидан муздек сув қуйгандай бўлса ажабмас. Сабаби Жаҳон банки иқтисодчиларининг сўнгги тадқиқотида ёзилишича - Марказий банк мустақиллиги мамлакатда (даромадлар/бойлик буйича) тенгсизликни пайдо бўлишига олиб келиши мумкин экан.

Бу дастлаб ғайритабиий гипотезадек туюлиши мумкин. Чунки макроиқтисодиёт бўйича исталган китобни очиб қарасангиз монетар сиёсат узоқ муддатда нейтрал ҳисобланади - иқтисодий ўсиш, даромадлар тақсимоти каби реал ўзгарувчиларга таъсир кўрсатмайди.

Бу тадқиқотда ҳам шу ҳолатга урғу берилган ҳолда Марказий банк мустақиллиги тенгсизликни тўғридан- тўғри келтириб чиқаради деб иддао қилинмайди. Балки, муаллифлар фикрича, мазкур боғлиқлик Марказий банк мустақиллигининг натижасида пайдо бўлувчи сиёсатларнинг ҳосиласидир. Бошқача айтганда, Марказий банк мустақиллигинининг «побочный эффекти» тенгсизликни келтириб чиқаради.

Соддароқ тушунтирганда Марказий банк мустақиллиги шароитида давлатнинг монетар ва фискаль сиёсат юритиш имкониятлари чегараланди. Бироқ бу хукуматни бошқа алтернатив – микроиқтисодий чоралар кўришга ундайди. Булар қандай чоралар? Тадқиқот муаллифлари учта сиёсатга урғу беради :
- банк-молия тизимининг либераллаштирилиши ва кредитлаш жараёнининг кучайиши;
- мехнат бозорининг ислох этилиши;
- ижтимоий химоя тизимининг сустлашиши.

Айнан шу 3 та сиёсат охир-окибатда даромадлар тенгсизлигини келтириб чиқариши, уни кучайтириши мумкин.

Авторлар Марказий банк мустакиллигини таъминлашга қаратилган институтционал ўзгаришдан мақсад қанчалик эзгу бўлмасин, у тенгсизликдек кучли ижтимоий муаммони пайдо бўлиши, уни кучайишига хисса қўшиши мумкин деб хулоса қилади. Ўзбекистонда хам Марказий банк мустакиллигини таъминлаш йўлида бундай акс таъсирларни эътибордан қочириш керак эмас. Хар холда тенгсизлик яхши феномен эмас.

@macrobs

Substack

Марказий банк мустақиллигининг акс таъсири

Макроиқтисодиёт фани сал ғалатироқ. Маълум бир макроиқтисодий сиёсат бўйича якдил фикрга келиб турилганда, уни инкор қилувчи фикрлар пайдо бўла бошлайди. Шундайлардан энг охиргиси Жаҳон банки тадқиқотчилари томонидан иддао қилиняпти: Марказий банк мустақиллиги…

www.tg-me.com/ua/MacroBS/com.macrobs/88

4.0K viewsedited  Feb 21, 2021 at 17:05

Марказий банк мустақиллиги ва даромадлар тенгсизлиги

10та макроиқтисодчидан сўрасанг 11таси қўшиладиган бир ғоя бор – Марказий банк ўз фаолиятида ҳукуматдан мустақил бўлиши керак. Хақиқатда сўнгги йилларда бутун дунё амалиётида Марказий банкларга инфляция бўйича қўйилган мақсадга эришиш учун мустақиллик берилиши умумий трендга айланди. Ва бу иш макроиқтисодиёт фанида эришилган энг катта амалий ютуқлардан бири сифатида қараб келинади.

Мазкур жараён билан параллель равишда эса сўннги 40 йилда кўплаб ривожланган давлатларда даромадлар тенгсизлиги ҳам кучайди. Аҳолининг маълум бир кичик қатлами эгалик қиладиган даромад (бойлик) улуши катталашиб кетди. Тенгсизлик масаласи, айниқча, француз иқтисодчиси Томас Пикеттининг “Capital in the Twenty-First Century” китоби инглиз тилига таржима қилингандан сўнг иқтисодиётнинг бош мавзусига айланди қолди. Унинг сабаблари, келтириб чиқарувчи омиллари ва оқибатлари бугун авторитет иқтисодчиларнинг диққат эътиборида.

Энди бу баҳсга Жаҳон банки иқтисодчилари ҳам қўшилмоқда. Бу қўшилиш кўплаб мақроиқтисодчиларни устидан муздек сув қуйгандай бўлса ажабмас. Сабаби Жаҳон банки иқтисодчиларининг сўнгги тадқиқотида ёзилишича - Марказий банк мустақиллиги мамлакатда (даромадлар/бойлик буйича) тенгсизликни пайдо бўлишига олиб келиши мумкин экан.

Бу дастлаб ғайритабиий гипотезадек туюлиши мумкин. Чунки макроиқтисодиёт бўйича исталган китобни очиб қарасангиз монетар сиёсат узоқ муддатда нейтрал ҳисобланади - иқтисодий ўсиш, даромадлар тақсимоти каби реал ўзгарувчиларга таъсир кўрсатмайди.

Бу тадқиқотда ҳам шу ҳолатга урғу берилган ҳолда Марказий банк мустақиллиги тенгсизликни тўғридан- тўғри келтириб чиқаради деб иддао қилинмайди. Балки, муаллифлар фикрича, мазкур боғлиқлик Марказий банк мустақиллигининг натижасида пайдо бўлувчи сиёсатларнинг ҳосиласидир. Бошқача айтганда, Марказий банк мустақиллигинининг «побочный эффекти» тенгсизликни келтириб чиқаради.

Соддароқ тушунтирганда Марказий банк мустақиллиги шароитида давлатнинг монетар ва фискаль сиёсат юритиш имкониятлари чегараланди. Бироқ бу хукуматни бошқа алтернатив – микроиқтисодий чоралар кўришга ундайди. Булар қандай чоралар? Тадқиқот муаллифлари учта сиёсатга урғу беради :
- банк-молия тизимининг либераллаштирилиши ва кредитлаш жараёнининг кучайиши;
- мехнат бозорининг ислох этилиши;
- ижтимоий химоя тизимининг сустлашиши.

Айнан шу 3 та сиёсат охир-окибатда даромадлар тенгсизлигини келтириб чиқариши, уни кучайтириши мумкин.

Авторлар Марказий банк мустакиллигини таъминлашга қаратилган институтционал ўзгаришдан мақсад қанчалик эзгу бўлмасин, у тенгсизликдек кучли ижтимоий муаммони пайдо бўлиши, уни кучайишига хисса қўшиши мумкин деб хулоса қилади. Ўзбекистонда хам Марказий банк мустакиллигини таъминлаш йўлида бундай акс таъсирларни эътибордан қочириш керак эмас. Хар холда тенгсизлик яхши феномен эмас.

@macrobs

BY MacroBS