MacroBS

Муаммо жамғармалар пастлигида эмас

давоми

Шунингдек, Марказий банк докладида иқтисодиётда ижобий реал фоиз ставкалар сақланиб қолишига қарамасдан якуний истеъмол ҳаражатларининг ялпи даромадлар таркибида улуши юқори сақланиши аҳолида етарлича жамғармага мойиллик мавжуд эмаслигини кўрсатади дейилган. Аммо, иқтисодиётда ижобий реал фоиз ставкаларнинг даражаси эмас, балки унинг ўзгариши ялпи истеъмолга таъсир этиши мумкин.

Ижобий реал фоиз ставка нима дегани? Бу бугунги истеъмол келажакдаги истеъмолдан қимматроқ дегани. Масалан, реал фоиз ставка 5% бўлса, бугунги олма эртанги олманинг нархидан 5%га қиммат дегани. Агар шу ставка ортса, масалан, 7 ёки 8% бўлса, унда сиз билан биз бугун камроқ истеъмол қилиб кўпроқ жамғаришимиз керак деб фараз қилинади.

Фридман (Модиляьни)нинг истеъмол динамикаси бўйича назарияси эса бу борада узил-кесил жавоб бермайди. Унга кўра, реал фоиз ставканинг ўзгариши истеъмолчи айни пайтда жамғармага эгалиги ёки қарздорлигига қараб жамғармаларни кўпайтириши ёки камайтириши мумкин. Қисқа қилиб айтганда, докладда қайд этилганидек нафақат ижобий фоиз ставкаларнинг мавжудлиги, балки ижобий фоиз ставкаларнинг ўсиши ҳам жамғармани кўпайтирмаслиги мумкин.

Умуман жамғармаларга бағишланган Марказий Банк докладининг юқоридаги қисмидан шунақа хулоса қилиняптики, иқтисодиётда жамғармалар билан боғлиқ муаммо бор. Аслида эса, Атиф Миан манa бу ерда таъкидлаганидек, ривожланаётган давлатлар иқтисодиётининг муаммоси жамғармалар эмас, балки етарли бўлмаган инвестициялардир. Яъни, муаммони паст жамғармалар сифатида эмас, балки етарлича инвестиция киритилмаётганлиги деб номлаш тўғри бўлади.

Энг муҳими паст жамғарма даражаси бу одамларнинг жамғариш ўрнига ахмоқларча истеъмол билан шуғулланаётганидан эмас, балки иқтисодиётдаги инвестиция қилиш билан боғлиқ структуравий муаммолар билан изоҳланади. Шунинг учун асосий эътибор иқтисодиётга киритилаётган инвестициялардаги муаммоларга қаратилиши керак. Мазкур инвестицияларнинг катта қисми марказлашган ва квази-давлат корхоналари орқали амалга оширилишини ҳисобга олсак, уларнинг самарадорлиги таҳлил қилиниши, баҳоланиши керак. Сабаби Кейнс 1936 йили айтиб ўтганидек, иқтисодиётда жамғармалар инвестицияни яратмайди, балки инвестиция ўзининг жамғармасини "қидириб топади”.

Хулоса қилиб айтганда, жамғармаларни кўпайтириш одамларни жамғаришга чақириш орқали эмас, балки инвестиция киритишдаги муаммоларни ва инвестиция муҳитини яхшилаш орқали эришилади. Одамлар жамғармаси ҳақида қайғуриш шарт эмас, сабаби хаёт-мамот масалалари учун улар маълум даражада жамғармага эга бўлади.

@macrobs

Twitter

Atif Mian

It has long been said about many developing countries that they have a "low saving rate problem" But this is not a helpful diagnosis and in fact can give a very misleading interpretation Growing up, I heard people say this about Pakistan as well. But it's…

www.tg-me.com/ye/MacroBS/com.macrobs/76

3.1K viewsedited  Aug 4, 2020 at 15:42

Муаммо жамғармалар пастлигида эмас

давоми

Шунингдек, Марказий банк докладида иқтисодиётда ижобий реал фоиз ставкалар сақланиб қолишига қарамасдан якуний истеъмол ҳаражатларининг ялпи даромадлар таркибида улуши юқори сақланиши аҳолида етарлича жамғармага мойиллик мавжуд эмаслигини кўрсатади дейилган. Аммо, иқтисодиётда ижобий реал фоиз ставкаларнинг даражаси эмас, балки унинг ўзгариши ялпи истеъмолга таъсир этиши мумкин.

Ижобий реал фоиз ставка нима дегани? Бу бугунги истеъмол келажакдаги истеъмолдан қимматроқ дегани. Масалан, реал фоиз ставка 5% бўлса, бугунги олма эртанги олманинг нархидан 5%га қиммат дегани. Агар шу ставка ортса, масалан, 7 ёки 8% бўлса, унда сиз билан биз бугун камроқ истеъмол қилиб кўпроқ жамғаришимиз керак деб фараз қилинади.

Фридман (Модиляьни)нинг истеъмол динамикаси бўйича назарияси эса бу борада узил-кесил жавоб бермайди. Унга кўра, реал фоиз ставканинг ўзгариши истеъмолчи айни пайтда жамғармага эгалиги ёки қарздорлигига қараб жамғармаларни кўпайтириши ёки камайтириши мумкин. Қисқа қилиб айтганда, докладда қайд этилганидек нафақат ижобий фоиз ставкаларнинг мавжудлиги, балки ижобий фоиз ставкаларнинг ўсиши ҳам жамғармани кўпайтирмаслиги мумкин.

Умуман жамғармаларга бағишланган Марказий Банк докладининг юқоридаги қисмидан шунақа хулоса қилиняптики, иқтисодиётда жамғармалар билан боғлиқ муаммо бор. Аслида эса, Атиф Миан манa бу ерда таъкидлаганидек, ривожланаётган давлатлар иқтисодиётининг муаммоси жамғармалар эмас, балки етарли бўлмаган инвестициялардир. Яъни, муаммони паст жамғармалар сифатида эмас, балки етарлича инвестиция киритилмаётганлиги деб номлаш тўғри бўлади.

Энг муҳими паст жамғарма даражаси бу одамларнинг жамғариш ўрнига ахмоқларча истеъмол билан шуғулланаётганидан эмас, балки иқтисодиётдаги инвестиция қилиш билан боғлиқ структуравий муаммолар билан изоҳланади. Шунинг учун асосий эътибор иқтисодиётга киритилаётган инвестициялардаги муаммоларга қаратилиши керак. Мазкур инвестицияларнинг катта қисми марказлашган ва квази-давлат корхоналари орқали амалга оширилишини ҳисобга олсак, уларнинг самарадорлиги таҳлил қилиниши, баҳоланиши керак. Сабаби Кейнс 1936 йили айтиб ўтганидек, иқтисодиётда жамғармалар инвестицияни яратмайди, балки инвестиция ўзининг жамғармасини "қидириб топади”.

Хулоса қилиб айтганда, жамғармаларни кўпайтириш одамларни жамғаришга чақириш орқали эмас, балки инвестиция киритишдаги муаммоларни ва инвестиция муҳитини яхшилаш орқали эришилади. Одамлар жамғармаси ҳақида қайғуриш шарт эмас, сабаби хаёт-мамот масалалари учун улар маълум даражада жамғармага эга бўлади.

@macrobs

BY MacroBS