آبا

هوالعلیم

✅لذات شبه‌علم

✍️حجت‌اله صیدی

🔹موضوع این نوشته نه لذات فلسفه است و نه فلسفه‌ی لذت که هر دو‌مقوله، قابل تأمل‌اند و دل‌نشین. هدف این چند سطر پرداختن به لذتی است که شبه‌علم برای اهل آن می‌آفریند و گویا اکنون لذتی است فراتر از آن‌چه دانشمند و فیلسوف را فرا می‌گیرد.

🔹 برای ورود به بحث، می‌توان به داستان قدیمی و رایج آفت شیادان پرداخت که مشهور است به حکایت کشیدن تصویر مار در برابر نوشتن کلمه‌ی آن و حدس زد که کدام‌یک لذت بیشتر می‌برند یا رنج کم‌تر تحمل می‌کنند: شیاد یا عالم؟ بخش دردناک داستان آن‌جاست که بسیاری از حاضران، تصویر مار را توصیف درست‌تری از کلمه می‌دانند و از دانشمند مجلس روی برمی‌گردانند.

🔹 تقابل شبه علم با علم نیز چیزی است در همین حدود. تاریخ علم نشان می‌دهد که به موازات رشد علم، شبه علم نیز خود را توانمندتر ساخته، تا مقوله‌ای به نام شیادی از حلقه‌ی خلقت حذف نشود و همانند شیطان که تا بامداد رستاخیز مهلت گرفته تا با مردمان درآویزد، شبه علم نیز ظاهراً قرار است پا‌به‌پای علم، تا روز جزا دوام یابد، مبادا آدمیان پی به حقیقت ناب ببرند و کلمه بیاموزند. از این روست که مقوله‌هایی مانند کف‌بینی و تعبیر خواب همچنان بازار گرمی دارند، گاهی گرم‌تر از بازار علم و البته مانند بازار مس‌فروشان، سراسر غوغا و هیاهوست و کم‌تر صدای کسی به کسی می‌رسد.

🔹 تفاوت اساسی علم و شبه علم را شاید بتوان در روش دستیابی به یافته‌ها خلاصه‌ کرد. روش علمی برای فهم پدیده‌ها، البته روشی دشوار و استخوان‌سوز است، بر خلاف شبه‌علم، که بیش‌تر متکی است بر فهم لحظه‌ای فرد و ادعای غیر مستند وی که به روش علمی قابلیت استدلال یا اثبات ندارد و البته متفاوت است با کشف و شهود و اشراق. از این روی می‌توان گفت که رنج روش علمی بیش‌تر از شبه علم است. شاید بتوان پا را فراتر نیز گذاشت و ادعا کرد که شبه علم نه تنها رنجی ندارد بلکه دست‌کم برای مدعیان آن، سرشار است از لذت.

🔹 در سال‌های اخیر در جامعه‌ی دانشگاهی و بیرون از آن، پدیده‌هایی شگفت رخ نموده و نشان می‌دهند که شبه علم در کشور ما بر علم پیشی گرفته و از آن روی که لذات فراوانی به دنبال دارد، برای بسیاری، قابل چشم‌پوشی نیست. در حالی که اثبات یک ادعای علمی، نیاز به عرق‌ریزی روح و جسم دارد و دمار از روزگار پژوهش‌گر و دانشمند و صاحب‌نظر برمی‌آورد، شبه علم، فرصتی بی‌نظیر به فرد می‌دهد تا با لذتی فراوان، طرح موضوع کند و در مدتی کوتاه قدر بیند و بر صدر نشیند.

🔹 پی‌آمد شبه علم اگر برای صاحب آن، قدر باشد و صدر، برای سیاست‌گذار و مجری، فرو رفتن در باتلاقی است که در نهایت خود، به نتایج زیان‌باری برای جامعه منتهی می‌شود که چیزی است در حد خسارت محض و شاید بیش‌تر.
برشمردن نمونه‌هایی در این باب، کار دشواری نیست. کافی است بر برخی رخدادها در همین دو دهه‌ی اخیر تأمل و به سیاست‌هایی مانند تثبیت قیمت‌ها از سوی کسانی که اقتصاددان می‌نمودند، استدلال برای انحلال سازمان برنامه و بودجه، تغییر سیاست سوآپ نفت، تغییر مبانی مهندسی طراحی و ساخت برخی سدها، جاده‌ها و پل‌ها، طرح مسائلی مانند طب اسلامی و روش‌های طنز‌آمیز مبارزه با کرونا و در این اواخر پایتون و نظایر آن توجه شود که تنها نمونه‌هایی دم‌دستی از آثار اتکا به شبه علم در نظام حکم‌رانی است.

🔹مناظره‌ی چند روز پیش دو تن از اساتید اقتصاد در صدا و سیما، نمایان‌گر وخامت بیش از حد اوضاع بود. بحث‌های پراکنده، غیر مستند و خالی از استدلال کسی که به رتبه‌ی استادتمامی در دانشگاهی معتبر رسیده و به برخی سیاست‌گذاران و مسئولان مؤثر نیز مشاوره می‌دهد، تنها علایمی ساده بودند از ستمی که بر دانشگاه، جامعه‌ی علمی و نظام‌حکم‌رانی می‌رود.این برنامه نشان داد که به همان میزان که طرف علمی مناظره، صبر و تأمل و دقت در بیان مسائل داشته و تلاش می‌کند در چارچوب موضوع، مستند و مستدل و مبتنی بر روش‌شناسی علمی سخن بگوید، طرف مقابل، غیر مستدل، تهاجمی و نامنسجم سخن گفته و به اتهام‌زنی و طرح مسائلی مبهم می‌پر‌دازد که نشان می‌دهد حتی درک درستی از اقتصاد مقاومتی، بازار سکه و ارز، نظام بانکی و نظایر آن نداشته و شاید ورقی نیز از آن نخوانده است.

🔹 القصه، به نظر می‌رسد که امروزه، لذات شبه‌علم فزونی گرفته و در رگ و پی دانشگاه و مراکز سیاست‌گذاری و اجرا جاری شده است و مبارزه با آن کاری به مراتب دشوارتر از گذشته به شمار می‌آید. طبیعی است که برخی از پی‌آمدهای چنین پدیده‌ای، کاهش رشد اقتصادی، منفی شدن نرخ تشکیل سرمایه‌ی ثابت، کاهش ارزش پول ملی، افزایش تورم، و در یک کلام سخت‌تر شدن معیشت ایرانیان و لطمه‌های جبران‌ناپذیر به سرمایه‌ی اجتماعی باشد.

🔹باشد کز این غمان برسد مژده‌ی امان و کشتیبان و کشتی‌نشینان را سیاستی دیگر آید.

🗓جمعه هشتم اردیبهشت ۱۴۰۲

#حجت_اله_صیدی

https://www.tg-me.com/us/������/com.aba_saydi

Telegram

آبا

یادداشت‌های حجت‌اله صیدی

www.tg-me.com/us/������/com.aba_saydi/110

632 viewsedited  Apr 28, 2023 at 13:27

هوالعلیم

✅لذات شبه‌علم

✍️حجت‌اله صیدی

🔹موضوع این نوشته نه لذات فلسفه است و نه فلسفه‌ی لذت که هر دو‌مقوله، قابل تأمل‌اند و دل‌نشین. هدف این چند سطر پرداختن به لذتی است که شبه‌علم برای اهل آن می‌آفریند و گویا اکنون لذتی است فراتر از آن‌چه دانشمند و فیلسوف را فرا می‌گیرد.

🔹 برای ورود به بحث، می‌توان به داستان قدیمی و رایج آفت شیادان پرداخت که مشهور است به حکایت کشیدن تصویر مار در برابر نوشتن کلمه‌ی آن و حدس زد که کدام‌یک لذت بیشتر می‌برند یا رنج کم‌تر تحمل می‌کنند: شیاد یا عالم؟ بخش دردناک داستان آن‌جاست که بسیاری از حاضران، تصویر مار را توصیف درست‌تری از کلمه می‌دانند و از دانشمند مجلس روی برمی‌گردانند.

🔹 تقابل شبه علم با علم نیز چیزی است در همین حدود. تاریخ علم نشان می‌دهد که به موازات رشد علم، شبه علم نیز خود را توانمندتر ساخته، تا مقوله‌ای به نام شیادی از حلقه‌ی خلقت حذف نشود و همانند شیطان که تا بامداد رستاخیز مهلت گرفته تا با مردمان درآویزد، شبه علم نیز ظاهراً قرار است پا‌به‌پای علم، تا روز جزا دوام یابد، مبادا آدمیان پی به حقیقت ناب ببرند و کلمه بیاموزند. از این روست که مقوله‌هایی مانند کف‌بینی و تعبیر خواب همچنان بازار گرمی دارند، گاهی گرم‌تر از بازار علم و البته مانند بازار مس‌فروشان، سراسر غوغا و هیاهوست و کم‌تر صدای کسی به کسی می‌رسد.

🔹 تفاوت اساسی علم و شبه علم را شاید بتوان در روش دستیابی به یافته‌ها خلاصه‌ کرد. روش علمی برای فهم پدیده‌ها، البته روشی دشوار و استخوان‌سوز است، بر خلاف شبه‌علم، که بیش‌تر متکی است بر فهم لحظه‌ای فرد و ادعای غیر مستند وی که به روش علمی قابلیت استدلال یا اثبات ندارد و البته متفاوت است با کشف و شهود و اشراق. از این روی می‌توان گفت که رنج روش علمی بیش‌تر از شبه علم است. شاید بتوان پا را فراتر نیز گذاشت و ادعا کرد که شبه علم نه تنها رنجی ندارد بلکه دست‌کم برای مدعیان آن، سرشار است از لذت.

🔹 در سال‌های اخیر در جامعه‌ی دانشگاهی و بیرون از آن، پدیده‌هایی شگفت رخ نموده و نشان می‌دهند که شبه علم در کشور ما بر علم پیشی گرفته و از آن روی که لذات فراوانی به دنبال دارد، برای بسیاری، قابل چشم‌پوشی نیست. در حالی که اثبات یک ادعای علمی، نیاز به عرق‌ریزی روح و جسم دارد و دمار از روزگار پژوهش‌گر و دانشمند و صاحب‌نظر برمی‌آورد، شبه علم، فرصتی بی‌نظیر به فرد می‌دهد تا با لذتی فراوان، طرح موضوع کند و در مدتی کوتاه قدر بیند و بر صدر نشیند.

🔹 پی‌آمد شبه علم اگر برای صاحب آن، قدر باشد و صدر، برای سیاست‌گذار و مجری، فرو رفتن در باتلاقی است که در نهایت خود، به نتایج زیان‌باری برای جامعه منتهی می‌شود که چیزی است در حد خسارت محض و شاید بیش‌تر.
برشمردن نمونه‌هایی در این باب، کار دشواری نیست. کافی است بر برخی رخدادها در همین دو دهه‌ی اخیر تأمل و به سیاست‌هایی مانند تثبیت قیمت‌ها از سوی کسانی که اقتصاددان می‌نمودند، استدلال برای انحلال سازمان برنامه و بودجه، تغییر سیاست سوآپ نفت، تغییر مبانی مهندسی طراحی و ساخت برخی سدها، جاده‌ها و پل‌ها، طرح مسائلی مانند طب اسلامی و روش‌های طنز‌آمیز مبارزه با کرونا و در این اواخر پایتون و نظایر آن توجه شود که تنها نمونه‌هایی دم‌دستی از آثار اتکا به شبه علم در نظام حکم‌رانی است.

🔹مناظره‌ی چند روز پیش دو تن از اساتید اقتصاد در صدا و سیما، نمایان‌گر وخامت بیش از حد اوضاع بود. بحث‌های پراکنده، غیر مستند و خالی از استدلال کسی که به رتبه‌ی استادتمامی در دانشگاهی معتبر رسیده و به برخی سیاست‌گذاران و مسئولان مؤثر نیز مشاوره می‌دهد، تنها علایمی ساده بودند از ستمی که بر دانشگاه، جامعه‌ی علمی و نظام‌حکم‌رانی می‌رود.این برنامه نشان داد که به همان میزان که طرف علمی مناظره، صبر و تأمل و دقت در بیان مسائل داشته و تلاش می‌کند در چارچوب موضوع، مستند و مستدل و مبتنی بر روش‌شناسی علمی سخن بگوید، طرف مقابل، غیر مستدل، تهاجمی و نامنسجم سخن گفته و به اتهام‌زنی و طرح مسائلی مبهم می‌پر‌دازد که نشان می‌دهد حتی درک درستی از اقتصاد مقاومتی، بازار سکه و ارز، نظام بانکی و نظایر آن نداشته و شاید ورقی نیز از آن نخوانده است.

🔹 القصه، به نظر می‌رسد که امروزه، لذات شبه‌علم فزونی گرفته و در رگ و پی دانشگاه و مراکز سیاست‌گذاری و اجرا جاری شده است و مبارزه با آن کاری به مراتب دشوارتر از گذشته به شمار می‌آید. طبیعی است که برخی از پی‌آمدهای چنین پدیده‌ای، کاهش رشد اقتصادی، منفی شدن نرخ تشکیل سرمایه‌ی ثابت، کاهش ارزش پول ملی، افزایش تورم، و در یک کلام سخت‌تر شدن معیشت ایرانیان و لطمه‌های جبران‌ناپذیر به سرمایه‌ی اجتماعی باشد.

🔹باشد کز این غمان برسد مژده‌ی امان و کشتیبان و کشتی‌نشینان را سیاستی دیگر آید.

🗓جمعه هشتم اردیبهشت ۱۴۰۲

#حجت_اله_صیدی

https://www.tg-me.com/us/������/com.aba_saydi

BY آبا